Thị trường chứng khoán

Thị trường chứng khoán từ lâu đã được xem như một yếu tố không thể thiếu trong bức tranh kinh tế toàn cầu. Đây không chỉ là nơi giao dịch các loại chứng khoán như cổ phiếu, trái phiếu, mà còn là sân chơi quan trọng giúp doanh nghiệp huy động vốn, nhà đầu tư tìm kiếm lợi nhuận, và nền kinh tế vận hành hiệu quả hơn.

Thị trường chứng khoán là gì?

Thị trường chứng khoán là nơi giao dịch mua bán các loại chứng khoán như cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ, và các sản phẩm tài chính khác.

Đây là một phần quan trọng của nền kinh tế, cung cấp nền tảng để doanh nghiệp huy động vốn và nhà đầu tư tìm kiếm cơ hội sinh lời.

Phân loại thị trường

• Thị trường sơ cấp: Giao dịch lần đầu giữa doanh nghiệp phát hành và nhà đầu tư.
• Thị trường thứ cấp: Nơi mua bán lại chứng khoán giữa các nhà đầu tư.

Cách hoạt động của thị trường chứng khoán

Các thành phần chính tham gia vào thị trường.

• Nhà phát hành: Doanh nghiệp hoặc chính phủ phát hành chứng khoán để huy động vốn.
• Nhà đầu tư: Các cá nhân hoặc tổ chức mua chứng khoán để đầu tư hoặc đầu cơ.
• Sàn giao dịch: Nền tảng nơi diễn ra các hoạt động giao dịch, ví dụ: Sở Giao dịch Chứng khoán TP.HCM (HOSE) hoặc Sở Giao dịch
• Chứng khoán Hà Nội (HNX).
• Công ty chứng khoán: Đơn vị môi giới, cung cấp dịch vụ giao dịch cho nhà đầu tư.

Quy trình giao dịch:

• Mở tài khoản giao dịch: Nhà đầu tư mở tài khoản tại công ty chứng khoán.
• Đặt lệnh: Lệnh mua/bán được đặt qua nền tảng giao dịch.
  • Lệnh thị trường (Market Order)
    Lệnh thị trường là lệnh yêu cầu mua hoặc bán cổ phiếu ngay lập tức với giá thị trường hiện tại. Điều này có nghĩa là giao dịch sẽ được thực hiện ngay khi có thể, dù giá có thay đổi.

• • Lệnh giới hạn (Limit Order)
    Lệnh giới hạn là lệnh yêu cầu mua hoặc bán cổ phiếu với một mức giá xác định hoặc tốt hơn. Điều này mang lại sự kiểm soát đối với giá mua/bán, nhưng giao dịch có thể không được thực hiện ngay nếu giá thị trường không đạt đến mức giá đã đặt.
  • Lệnh điều kiện
    Lệnh điều kiện là loại lệnh cho phép nhà đầu tư đặt lệnh mua hoặc bán chứng khoán với điều kiện giá thị trường phải đạt đến một mức giá nhất định trước khi lệnh được kích hoạt và gửi vào hệ thống giao dịch.
• Khớp lệnh: Lệnh được so khớp dựa trên giá và khối lượng trên sàn giao dịch.

Khớp lệnh là quá trình thực hiện giao dịch mua bán chứng khoán giữa các nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán. Khi một nhà đầu tư đặt lệnh mua và một nhà đầu tư khác đặt lệnh bán cùng một mã chứng khoán với cùng một mức giá và khối lượng, hệ thống giao dịch sẽ tự động khớp lệnh và thực hiện giao dịch.

• Thanh toán: Thanh toán tiền và chuyển giao chứng khoán sau khi giao dịch hoàn tất.

Các yếu tố ảnh hưởng đến thị trường chứng khoán

Yếu tố kinh tế vĩ mô

Tăng trưởng kinh tế: Nền kinh tế phát triển thúc đẩy lợi nhuận doanh nghiệp, làm tăng giá cổ phiếu.
Lãi suất: Lãi suất cao làm giảm sức hấp dẫn của chứng khoán do chi phí vay tăng.
Lạm phát: Lạm phát cao ảnh hưởng tiêu cực đến sức mua và lợi nhuận doanh nghiệp.

Yếu tố chính trị và xã hội

Ổn định chính trị: Chính trị ổn định tạo niềm tin cho nhà đầu tư.
Sự kiện bất ngờ: Chiến tranh, đại dịch, hoặc thay đổi chính sách có thể làm giá chứng khoán dao động mạnh.

Hiệu suất doanh nghiệp

Lợi nhuận và báo cáo tài chính: Kết quả kinh doanh tốt thúc đẩy giá cổ phiếu tăng.
Tin tức và kỳ vọng: Tin tốt như ra mắt sản phẩm mới có thể nâng giá cổ phiếu; ngược lại, tin xấu gây giảm giá.

Yếu tố tâm lý nhà đầu tư

Hiệu ứng bầy đàn: Nhà đầu tư thường có xu hướng làm theo đám đông.

Kỳ vọng tương lai: Những dự đoán tích cực hoặc tiêu cực ảnh hưởng lớn đến quyết định đầu tư.

Yếu tố quốc tế

Tỷ giá hối đoái: Biến động tỷ giá ảnh hưởng đến các công ty xuất nhập khẩu.
Thị trường toàn cầu: Sự tăng/giảm trên thị trường quốc tế có thể kéo theo ảnh hưởng đến thị trường nội địa.

Các chức năng của thị trường chứng khoán

Thị trường chứng khoán đảm bảo tính minh bạch về giá, tính thanh khoản, tính hình thành giá (price discovery) và xử lý công bằng trong hoạt động giao dịch.

Thị trường chứng khoán đảm bảo tất cả những người tham gia thị trường đều có quyền truy cập dữ liệu cho tất cả các lệnh mua và bán, từ đó giúp định giá chứng khoán công bằng và minh bạch. Thị trường cũng đảm bảo khớp lệnh hiệu quả các lệnh mua và bán phù hợp.

Thị trường chứng khoán hỗ trợ hình thành giá trong đó giá thị trường của bất kỳ cổ phiếu nào được xác định chung bởi tất cả người mua và người bán. Những người đủ điều kiện và sẵn sàng giao dịch sẽ có quyền truy cập ngay lập tức để đặt lệnh và thị trường đảm bảo rằng các lệnh được thực hiện ở mức giá hợp lý.

Tầm quan trọng của thị trường chứng khoán

Thị trường chứng khoán là một thành phần của nền kinh tế thị trường tự do.

• Nó cho phép các công ty huy động tiền bằng cách chào bán cổ phiếu và trái phiếu công ty.

• Thị trường chứng khoán hỗ trợ các nhà đầu tư tham gia vào các hoạt động sản xuất kinh doanh của công ty, kiếm lợi nhuận thông qua chênh lệch giá bán và cổ tức.
• Thị trường chứng khoán hoạt động như một nền tảng mà các khoản tiền cá nhân được chuyển thành cơ hội đầu tư hiệu quả, bổ sung vào quá trình hình thành vốn và tăng trưởng kinh tế của đất nước.