Sốt là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị hiệu quả

Sốt là gì?

Sốt là tình trạng nhiệt độ cơ thể tăng cao hơn mức bình thường, thường là dấu hiệu cho thấy cơ thể đang chống lại các tác nhân gây hại như vi khuẩn, virus, hoặc ký sinh trùng. Nhiệt độ cơ thể bình thường dao động trong khoảng 36,5°C đến 37,5°C. Khi nhiệt độ vượt quá 38°C, đó là lúc cơ thể bạn đang bị sốt.

Sốt có thể xảy ra ở bất kỳ độ tuổi nào và là cơ chế bảo vệ tự nhiên của cơ thể nhằm tiêu diệt các yếu tố lạ.

Các nguyên nhân phổ biến gây sốt

Sốt có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân khác nhau, từ những bệnh thông thường đến các tình trạng nghiêm trọng hơn. Dưới đây là các nguyên nhân thường gặp:

1. Nhiễm trùng

• Virus: Cảm cúm, COVID-19, viêm họng là những bệnh do virus gây ra, dễ dẫn đến sốt.
• Vi khuẩn: Nhiễm trùng đường tiết niệu, viêm phổi, viêm xoang cũng là nguyên nhân phổ biến.
• Ký sinh trùng: Sốt rét, do ký sinh trùng Plasmodium gây ra, thường xảy ra ở các vùng nhiệt đới.

2. Phản ứng sau tiêm phòng
Đối với trẻ em hoặc người lớn, tiêm vắc-xin phòng bệnh có thể gây sốt nhẹ trong vòng 24–48 giờ đầu. Đây là phản ứng bình thường của cơ thể khi tạo kháng thể.

3. Bệnh tự miễn
Các bệnh như lupus ban đỏ hệ thống hay viêm khớp dạng thấp có thể gây sốt kéo dài mà không rõ nguyên nhân.

4. Nguyên nhân do nhiệt
Sốt do nhiệt (heatstroke) xảy ra khi cơ thể không kịp thích nghi với nhiệt độ môi trường quá cao, thường gặp ở người làm việc lâu ngoài trời hoặc vận động mạnh trong thời tiết nóng bức.

5. Ung thư và các bệnh lý nghiêm trọng khác
Một số loại ung thư, đặc biệt là ung thư máu hoặc lymphoma, có thể khiến người bệnh bị sốt dai dẳng mà không kèm theo các triệu chứng nhiễm trùng rõ rệt.

Triệu chứng kèm theo sốt

Bên cạnh nhiệt độ cơ thể tăng, sốt còn đi kèm với các triệu chứng khác, tùy thuộc vào nguyên nhân gây sốt:

• Ớn lạnh và run rẩy: Mặc dù nhiệt độ cơ thể cao, người bệnh vẫn cảm thấy lạnh run.
• Mệt mỏi: Sốt khiến cơ thể tiêu hao nhiều năng lượng, dẫn đến cảm giác uể oải.
• Đổ mồ hôi: Đây là cách cơ thể tự làm mát để điều chỉnh nhiệt độ.
• Đau cơ và nhức đầu: Cơ thể thường đau nhức, đặc biệt ở vùng đầu và cơ bắp.
• Mất nước: Khi sốt cao, cơ thể dễ mất nước thông qua mồ hôi.
• Co giật do sốt: Trẻ em có thể gặp tình trạng co giật khi nhiệt độ cơ thể tăng quá nhanh.

Các loại sốt thường gặp

1. Sốt cấp tính
Đây là loại sốt xuất hiện đột ngột, kéo dài từ 1–7 ngày. Nguyên nhân phổ biến là cảm cúm, viêm họng hoặc sốt xuất huyết.

2. Sốt kéo dài
Loại sốt này có thể kéo dài từ 2 tuần trở lên, thường liên quan đến bệnh mạn tính như lao, viêm khớp dạng thấp hoặc ung thư.

3. Sốt không rõ nguyên nhân (FUO)
Khi người bệnh bị sốt hơn 3 tuần mà không tìm được nguyên nhân rõ ràng, tình trạng này được gọi là sốt không rõ nguyên nhân.

Biến chứng của sốt

Sốt kéo dài hoặc không được điều trị đúng cách có thể gây ra nhiều biến chứng:

• Mất nước nghiêm trọng: Sốt cao làm cơ thể mất nước nhanh chóng, đặc biệt ở trẻ em và người lớn tuổi.
• Co giật: Ở trẻ em, sốt cao có thể dẫn đến co giật, gây nguy hiểm nếu không được xử lý kịp thời.
• Suy kiệt cơ thể: Nhiệt độ tăng cao trong thời gian dài làm cơ thể mất năng lượng và suy yếu.

Cách xử lý khi bị sốt

1. Chăm sóc tại nhà

• Đo nhiệt độ thường xuyên: Sử dụng nhiệt kế để theo dõi chính xác mức độ sốt.
• Uống nhiều nước: Nước lọc, nước hoa quả hoặc dung dịch bù điện giải là lựa chọn tốt.
• Chườm ấm: Sử dụng khăn ấm để lau cơ thể, giúp hạ nhiệt.
• Dùng thuốc hạ sốt: Paracetamol và ibuprofen là hai loại thuốc hạ sốt phổ biến.

2. Khi nào cần đến bác sĩ?
Hãy tìm đến bác sĩ nếu bạn hoặc người thân gặp phải các dấu hiệu sau:

• Nhiệt độ cơ thể vượt quá 40°C.
• Sốt kèm theo khó thở, đau ngực hoặc phát ban.
• Sốt kéo dài hơn 3 ngày mà không giảm.

Phòng ngừa sốt

Dưới đây là một số biện pháp phòng ngừa sốt hiệu quả:

• Tiêm phòng đầy đủ: Vắc-xin giúp ngăn ngừa nhiều bệnh nhiễm trùng gây sốt.
• Giữ vệ sinh cá nhân: Rửa tay thường xuyên, đặc biệt trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh.
• Tránh tiếp xúc với người bệnh: Hạn chế tiếp xúc gần gũi với người bị cảm cúm hoặc sốt.
• Bảo vệ cơ thể khi thời tiết thay đổi: Mặc đủ ấm vào mùa đông và tránh tiếp xúc với nhiệt độ cao vào mùa hè.

Câu hỏi thường gặp về sốt

1. Sốt có nguy hiểm không?
Sốt thường là phản ứng bình thường của cơ thể, nhưng có thể trở nên nguy hiểm nếu kéo dài hoặc kèm theo các triệu chứng bất thường.

2. Làm sao để biết nhiệt độ bao nhiêu là sốt?
Sốt được xác định khi nhiệt độ đo ở miệng vượt quá 37,5°C, hoặc trên 38°C khi đo ở hậu môn.

3. Có nên ăn uống khi bị sốt?
Có, hãy ăn uống nhẹ nhàng với các thực phẩm dễ tiêu như cháo, súp và bổ sung nhiều nước.

Sốt ở trẻ em: Những điều cần lưu ý

Trẻ em dễ bị sốt hơn người lớn vì hệ miễn dịch của trẻ chưa hoàn thiện. Cha mẹ cần chú ý:

• Đừng tự ý dùng thuốc: Chỉ cho trẻ uống thuốc hạ sốt theo chỉ định của bác sĩ.
• Chăm sóc bằng cách tự nhiên: Chườm ấm, cho trẻ uống nước và nghỉ ngơi.
• Theo dõi sát sao: Nếu trẻ có dấu hiệu co giật hoặc sốt không giảm sau 24 giờ, hãy đưa trẻ đi khám ngay.

Tổng kết

Sốt là phản ứng tự nhiên của cơ thể để đối phó với tác nhân gây bệnh. Hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và cách xử lý sốt sẽ giúp bạn bảo vệ sức khỏe bản thân và gia đình tốt hơn. Hãy nhớ, nếu sốt không giảm hoặc đi kèm các triệu chứng nghiêm trọng, đừng chần chừ mà hãy tìm đến sự hỗ trợ từ y tế chuyên môn.