Nghiệp vụ thị trường mở (Open market operation – OMO) là gì?

 Trong dòng chảy phức tạp của nền kinh tế hiện đại, nghiệp vụ thị trường mở được ví như một chiếc la bàn, giúp ngân hàng trung ương định hướng dòng tiền và ổn định nền kinh tế. Công cụ này không chỉ là một phần trong chính sách tiền tệ, mà còn đóng vai trò quyết định trong việc kiểm soát lạm phát, điều tiết lãi suất, và thúc đẩy tăng trưởng.

Nghiệp vụ thị trường mở là gì?

Nghiệp vụ thị trường mở (Open market operation – OMO) là công cụ của chính sách tiền tệ trong đó, ngân hàng trung ương mua vào hoặc bán ra những giấy tờ có giá của chính phủ với các thành viên.

Các loại giấy tờ có giá

• Tín phiếu Ngân hàng Nhà nước
• Trái phiếu Chính phủ:
  • Tín phiếu Kho bạc;
  • Trái phiếu Kho bạc;
  • Trái phiếu công trình Trung ương;
  • Công trái xây dựng Tổ quốc.
  • Trái phiếu Chính phủ do Ngân hàng Phát triển Việt Nam được Thủ tướng Chính phủ chỉ định phát hành.
• Trái phiếu được Chính phủ bảo lãnh:
  • Trái phiếu do Ngân hàng Phát triển Việt Nam phát hành được Chính phủ bảo lãnh thanh toán 100% giá trị gốc, lãi khi đến hạn;
  • Trái phiếu do Ngân hàng Chính sách xã hội phát hành được Chính phủ bảo lãnh thanh toán 100% giá trị gốc, lãi khi đến hạn.
• Trái phiếu Chính quyền địa phương do UBND TP Hà Nội và UBND TP Hồ Chí Minh phát hành.

Đặc điểm của nghiệp vụ thị trường mở

Thay đổi lượng cung tiền trên thị trường

Cung cấp thanh khoản cho các NHTM rồi lấy thanh khoản thặng dư từ các NHTM để thao túng lãi suất ngắn hạn và cung tiền cơ sở trong nền kinh tế, gián tiếp kiểm soát tổng lượng cung tiền (thu hẹp hoặc mở rộng cung tiền). Điều này liên quan đến việc đáp ứng nhu cầu tiền cơ sở ở mức lãi suất mục tiêu, thông qua việc mua/bán chứng khoán Chính phủ và các công cụ tài chính khác.

Ưu tiên sử dụng trái phiếu Chính phủ

Các giấy tờ có giá ngoài trái phiếu Chính phủ đều có tính thanh khoản khá thấp. Để có thể điều chỉnh cung tiền kịp thời theo từng thời điểm thì buộc NHTW phải thực hiện một cách nhanh chóng.

Ngoài ra, các giấy tờ có giá để mua bán được phải vừa đáp ứng được nhu cầu giao dịch vừa không có khả năng bóp méo hay phá vỡ thị trường, cuối cùng chỉ có trái phiếu Chính phủ đáp ứng đủ yêu cầu đó, nên hầu hết tại các quốc gia, khi thực hiện nghiệp vụ thị trường mở, các NHTW đều sử dụng chúng.

Quy trình nghiệp vụ thị trường mở

Quy trình nghiệp vụ thị trường mở hướng dẫn các nội dung cơ bản sau:

+ Công nhận, chấm dứt tư cách thành viên nghiệp vụ thị trường mở;

+ Ngân hàng Nhà nước và thành viên ký, giao, nhận Hợp đồng khung mua/bán giấy tờ có giá;

+ Ngân hàng Nhà nước (Sở Giao dịch) thông báo mua, bán giấy tờ có giá;

+ Thành viên lưu ký giấy tờ có giá;

+ Thành viên nộp đơn dự thầu;

+ Ngân hàng Nhà nước (Sở giao dịch) tổ chức xét thầu;

+ Ngân hàng Nhà nước (Sở Giao dịch) thông báo kết quả đấu thầu;

+ Ngân hàng Nhà nước và thành viên ký, giao, nhận Hợp đồng cụ thể mua/bán có kỳ hạn giấy tờ có giá;

+ Thanh toán tiền và chuyển quyền sở hữu giấy tờ có giá;

+ Xử lý trường hợp các thành viên không thanh toán hoặc không thực hiện theo đúng hợp đồng;

+ Xử lý các vấn đề khác.

Nội dung cụ thể của Quy trình nghiệp vụ thị trường mở do Thống đốc Ngân hàng Nhà nước quyết định.

Vai trò của nghiệp vụ thị trường mở

Với thị trường tiền tệ

Nghiệp vụ thị trường mở tạo ra tính thanh khoản cho các loại giấy tờ này.

Với các NHTM và tổ chức tín dụng

• Giúp họ sử dụng hiệu quả các nguồn lực nhàn rỗi, đồng thời đa dạng hoá được các hoạt động dịch vụ của mình
• Sử dụng nguồn vốn để mua/bán các tài sản tài chính và giấy tờ có giá khác.

Với NHNN

• Cho phép NHNN chủ động trong việc định hướng hành vi thị trường, điều tiết cung cầu vốn ngắn hạn.
• Ngoài ra, nghiệp vụ thị trường mở còn có lợi ích quan trọng trong việc góp phần xây dựng và thể chế hoá kỷ luật thị trường trong giao dịch chứng khoán ngắn hạn.

Ảnh hưởng của Nghiệp vụ thị trường mở đến cung tiền và lãi suất.

Lãi suất

Nghiệp vụ OMO giúp ngân hàng trung ương có thể điều chỉnh lãi suất trên thị trường thông qua việc mua hoặc bán các giấy tờ có giá trị.

• Khi ngân hàng trung ương mua giấy tờ có giá, tiền tệ sẽ được đưa vào thị trường, giảm lãi suất.
• Ngược lại, khi ngân hàng trung ương bán giấy tờ có giá, tiền tệ sẽ được rút ra khỏi thị trường, tăng lãi suất.

Cung tiền

• Mở rộng cung tiền khi mua chứng khoán
  • Khi ngân hàng trung ương mua vào trái phiếu hoặc các tài sản tài chính khác từ thị trường, tiền được bơm vào hệ thống ngân hàng.
  • Điều này làm tăng dự trữ của các ngân hàng thương mại, từ đó tăng khả năng cấp tín dụng và mở rộng cung tiền.
• Thu hẹp cung tiền khi bán chứng khoán
  • Khi ngân hàng trung ương bán chứng khoán, tiền từ hệ thống ngân hàng bị hút ra, làm giảm lượng dự trữ của các ngân hàng thương mại.
  • Kết quả là khả năng cho vay của ngân hàng giảm, dẫn đến thu hẹp cung tiền.
• Điều chỉnh lãi suất và số nhân tiền tệ: Thông qua việc thay đổi cung tiền, OMO gián tiếp ảnh hưởng đến lãi suất.
  • Lãi suất thấp khuyến khích vay vốn, từ đó tăng cung tiền.
  • Ngược lại, lãi suất cao làm giảm nhu cầu vay, thu hẹp cung tiền.

Các yếu tố ảnh hưởng đến nghiệp vụ thị trường mở

Có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến nghiệp vụ thị trường mở, bao gồm:

Chính sách tiền tệ của Ngân hàng Trung ương

Nghiệp vụ thị trường mở được thực hiện bởi Ngân hàng Trung ương và phụ thuộc vào chính sách tiền tệ của Ngân hàng, chẳng hạn như điều chỉnh lãi suất, có thể ảnh hưởng đến hoạt động mua bán tài sản trên thị trường mở.

Thị trường tài chính và chứng khoán

Tình hình thị trường tài chính và thị trường chứng khoán cũng ảnh hưởng đến nghiệp vụ thị trường mở.

Biến động của tỷ giá hối đoái

Biến động của tỷ giá hối đoái cũng có thể ảnh hưởng đến nghiệp vụ thị trường mở, đặc biệt là đối với các nước có nền kinh tế mở và phụ thuộc vào xuất khẩu.

Tình hình kinh tế và chính trị

Tình hình kinh tế và chính trị của một quốc gia cũng có thể ảnh hưởng đến nghiệp vụ thị trường mở.

Những sự kiện đột biến như chiến tranh, khủng hoảng chính trị, thảm họa tự nhiên có thể gây ra sự dao động trên thị trường tài chính và chứng khoán, ảnh hưởng đến hoạt động mua bán tài sản trên thị trường mở.

Chính sách kinh tế và tài chính của chính phủ

Các chính sách kinh tế và tài chính của chính phủ cũng có thể ảnh hưởng đến nghiệp vụ thị trường mở.

Những quyết định của chính phủ về các chính sách kinh tế, thuế và chi tiêu có thể ảnh hưởng đến tình hình kinh tế và tài chính của quốc gia và gây ra sự dao động trên thị trường tài chính và chứng khoán.

Tâm lý nhà đầu tư

Tâm lý nhà đầu tư có thể ảnh hưởng đến hoạt động mua và bán trên thị trường mở.

Ví dụ, nếu nhà đầu tư lo lắng về tình hình kinh tế hoặc chính trị, họ có thể bán tài sản để tránh rủi ro, gây ảnh hưởng đến giá cả của tài sản trên thị trường mở.

Kết luận

Nghiệp vụ thị trường mở là minh chứng rõ nét cho sức mạnh điều hành của ngân hàng trung ương trong việc giữ vững cân bằng kinh tế. Qua từng giao dịch, công cụ này giúp định hình dòng chảy tài chính, ổn định lãi suất, và tạo động lực phát triển.