Elasticity (Độ co giãn) là gì?

Elasticity (Độ co giãn) là khái niệm kinh tế học quan trọng, đo lường mức độ nhạy cảm của cung, cầu trước sự thay đổi của giá cả, thu nhập, hoặc các yếu tố khác. Hiểu rõ độ co giãn giúp doanh nghiệp tối ưu hóa chiến lược giá, chính phủ hoạch định chính sách hiệu quả, và dự báo hành vi thị trường.

Elasticity (Độ co giãn) là gì?

Elasticity (độ co giãn) đo lường mức độ thay đổi của một biến số kinh tế (như lượng cầu hoặc lượng cung) khi một yếu tố khác (như giá cả, thu nhập, giá của hàng hóa liên quan) thay đổi. Đây là công cụ phân tích quan trọng để hiểu phản ứng của thị trường.

Đặc điểm của Elasticity

• Tỷ lệ phần trăm thay đổi: Elasticity dựa trên thay đổi tương đối (phần trăm) thay vì giá trị tuyệt đối.
• Phụ thuộc vào loại hàng hóa: Hàng hóa thiết yếu thường có độ co giãn thấp hơn (ít nhạy cảm với thay đổi giá).
• Có thể mang dấu âm hoặc dương:
• PED thường âm do quan hệ nghịch giữa giá và lượng cầu.
• YED và CED có thể dương hoặc âm, tùy thuộc vào mối quan hệ giữa các biến.

Các loại độ co giãn

Có 3 loại chính:

• Độ co giãn của cầu theo giá (Price Elasticity of Demand – PED).
• Độ co giãn của cầu theo thu nhập (Income Elasticity of Demand – YED).
• Độ co giãn chéo của cầu (Cross-Price Elasticity of Demand – CED).

Công thức tính và ý nghĩa

Công thức tính:

Độ co giãn của cầu theo giá (PED)

Ý nghĩa:

• Đánh giá tác động của thay đổi:

Độ co giãn giá của cầu (Price Elasticity of Demand – PED) cho biết lượng cầu thay đổi bao nhiêu phần trăm khi giá thay đổi 1%.
Nếu cầu co giãn (elastic), người tiêu dùng dễ dàng thay đổi hành vi khi giá biến động, ngược lại nếu cầu không co giãn (inelastic), họ ít bị ảnh hưởng.

• Hỗ trợ trong định giá và chính sách:

Các doanh nghiệp sử dụng độ co giãn để tối ưu hóa chiến lược giá, xác định mức giá tối ưu để tăng doanh thu.
Chính phủ dựa vào độ co giãn để đánh giá hiệu quả của thuế hoặc trợ cấp đối với hàng hóa.

• Phân tích hành vi kinh tế:

Độ co giãn thu nhập (Income Elasticity of Demand – YED) phản ánh mối quan hệ giữa thu nhập và tiêu dùng, giúp phân loại hàng hóa thành hàng thiết yếu, xa xỉ hoặc cấp thấp.
Độ co giãn chéo (Cross Elasticity of Demand) đo lường tác động của giá hàng hóa này lên lượng cầu hàng hóa khác, cho thấy mối liên hệ giữa các sản phẩm thay thế hoặc bổ sung.

Cách áp dụng của độ co giãn trong kinh tế học vi mô

1. Ảnh hưởng của thay đổi giá cả đến lượng cầu và cung

• Độ co giãn của cầu theo giá (Price Elasticity of Demand – PED):

Đo lường mức độ thay đổi của lượng cầu khi giá cả thay đổi.

• • Hàng hóa có cầu co giãn cao (PED > 1): Giá tăng một chút có thể khiến lượng cầu giảm mạnh (ví dụ: hàng xa xỉ như du lịch, ô tô).
  • Hàng hóa có cầu co giãn thấp (PED < 1): Giá tăng không làm giảm đáng kể lượng cầu (ví dụ: hàng thiết yếu như thực phẩm, thuốc men).
• Độ co giãn của cung theo giá (Price Elasticity of Supply – PES):
  Đo lường mức độ thay đổi của lượng cung khi giá thay đổi.
  • Cung co giãn cao (PES > 1): Nhà sản xuất dễ dàng tăng cung khi giá tăng (ví dụ: hàng hóa sản xuất nhanh như quần áo).
  • Cung co giãn thấp (PES < 1): Nhà sản xuất khó tăng cung khi giá tăng (ví dụ: hàng hóa cần nhiều thời gian để sản xuất như nông sản).

2. Ứng dụng trong chính sách giá

• Định giá hàng hóa và dịch vụ

Doanh nghiệp sử dụng độ co giãn để tối ưu hóa doanh thu:

• • Nếu cầu co giãn cao (PED > 1): Giảm giá để tăng doanh thu.
  • Nếu cầu co giãn thấp (PED < 1): Tăng giá để tăng doanh thu.

Ví dụ: Các hãng hàng không thường giảm giá vé trong mùa thấp điểm để thu hút thêm khách hàng.

• Phân tích thị trường cạnh tranh:

Dựa vào độ co giãn chéo (Cross-Price Elasticity – CED), doanh nghiệp xác định mức độ thay thế giữa các sản phẩm, từ đó đưa ra chiến lược cạnh tranh phù hợp.

3. Ứng dụng trong chính sách thuế

• Thiết kế và tác động của thuế:
  • Hàng hóa có cầu co giãn thấp: Chính phủ thường áp thuế cao hơn vì lượng cầu không giảm mạnh, đảm bảo nguồn thu (ví dụ: xăng dầu, thuốc lá).
  • Hàng hóa có cầu co giãn cao: Thuế cao có thể khiến cầu giảm mạnh, làm giảm hiệu quả của chính sách.
• Tác động đến người tiêu dùng và nhà sản xuất- Độ co giãn của cầu và cung quyết định mức độ chia sẻ gánh nặng thuế:
  • Nếu cầu ít co giãn: Người tiêu dùng chịu phần lớn thuế.
  • Nếu cung ít co giãn: Nhà sản xuất chịu phần lớn thuế.

4. Ứng dụng trong chính sách trợ cấp

• Kích thích sản xuất và tiêu dùng:
  • Trợ cấp hiệu quả hơn khi cung co giãn cao, vì nhà sản xuất dễ dàng tăng sản lượng đáp ứng nhu cầu thị trường.
• Giảm gánh nặng tài chính:
  • Trợ cấp cho các sản phẩm thiết yếu (như lúa gạo, năng lượng tái tạo) để bảo đảm người tiêu dùng không bị ảnh hưởng bởi giá cả tăng cao.

5. Ứng dụng trong các quyết định sản xuất

• Phân bổ nguồn lực:

Nhà sản xuất ưu tiên sản xuất hàng hóa có độ co giãn cầu thấp để ổn định doanh thu, đặc biệt trong bối cảnh giá cả biến động.

• Dự báo hiệu quả đầu tư:

Độ co giãn của cung giúp nhà sản xuất xác định khả năng đáp ứng nhu cầu thị trường khi giá thay đổi.

Ví dụ minh họa

• Ảnh hưởng của thay đổi giá cả:

Khi giá xăng tăng 10%, lượng tiêu thụ giảm 2% → PED = -0.2 (cầu co giãn thấp).

• Ứng dụng trong thuế:

Thuế tiêu thụ đặc biệt áp dụng lên thuốc lá (cầu co giãn thấp), giúp tăng nguồn thu cho ngân sách mà không giảm nhiều lượng cầu.

• Ứng dụng trong trợ cấp:

Trợ cấp năng lượng mặt trời giúp tăng cung năng lượng tái tạo, hỗ trợ chuyển đổi sang nền kinh tế carbon thấp.

• Ứng dụng trong sản xuất:

Nhà sản xuất ô tô điện điều chỉnh sản lượng khi giá pin giảm, tận dụng cung co giãn cao để đáp ứng nhu cầu tăng đột biến.