Đột quỵ là gì? Nguyên nhân, dấu hiệu và cách phòng tránh hiệu quả

1. Đột quỵ là gì?

Đột quỵ (hay còn gọi là tai biến mạch máu não) là một trong những bệnh lý nguy hiểm nhất, xảy ra khi máu không thể cung cấp đủ oxy và chất dinh dưỡng cho não bộ, dẫn đến tổn thương não nghiêm trọng chỉ sau vài phút. Nếu không được can thiệp kịp thời, đột quỵ có thể gây tử vong hoặc để lại di chứng nặng nề như liệt, mất khả năng giao tiếp hoặc suy giảm trí nhớ.

Một ví dụ điển hình là câu chuyện của anh Nguyễn Văn H., 35 tuổi, một nhân viên văn phòng sống tại TP. Hồ Chí Minh. Trong lúc đang làm việc, anh đột nhiên cảm thấy tê một bên tay và khó nói. Khi được đưa đến bệnh viện, các bác sĩ chẩn đoán anh bị đột quỵ do tắc mạch máu não.

Điều này cho thấy đột quỵ không chỉ là “bệnh của người già” mà đang ngày càng phổ biến ở người trẻ do lối sống hiện đại và áp lực công việc.

2. Các loại đột quỵ phổ biến

Đột quỵ được chia thành hai loại chính, mỗi loại có cơ chế và mức độ nguy hiểm khác nhau:

• Đột quỵ do thiếu máu cục bộ: Đây là loại đột quỵ phổ biến nhất, chiếm tới 87% các trường hợp. Loại này xảy ra khi mạch máu bị tắc nghẽn bởi cục máu đông hoặc xơ vữa động mạch. Cục máu đông ngăn chặn dòng máu chảy đến não, khiến các tế bào não bị chết dần.
• Đột quỵ do xuất huyết: Xảy ra khi một mạch máu trong não bị vỡ, gây ra tình trạng chảy máu trong não. Máu chảy ra sẽ làm tăng áp lực trong hộp sọ, gây tổn thương các mô não xung quanh.

Ngoài ra, còn có cơn đột quỵ thoáng qua (TIA) – một dạng đột quỵ tạm thời. Dù không để lại di chứng ngay lập tức, nhưng TIA là dấu hiệu cảnh báo nguy cơ đột quỵ nghiêm trọng trong tương lai nếu không được điều trị kịp thời.

3. Nguyên nhân gây đột quỵ

Đột quỵ không phải là sự kiện xảy ra ngẫu nhiên mà thường có nguyên nhân cụ thể. Hiểu rõ nguyên nhân giúp chúng ta giảm thiểu rủi ro mắc phải bệnh này.

Nguyên nhân chính dẫn đến đột quỵ bao gồm:

1. Tăng huyết áp: Đây là yếu tố nguy cơ hàng đầu. Huyết áp cao làm tổn thương mạch máu, tăng nguy cơ hình thành cục máu đông hoặc vỡ mạch máu não.
2. Xơ vữa động mạch: Tình trạng mảng bám mỡ tích tụ trong lòng mạch máu, gây hẹp hoặc tắc nghẽn dòng chảy của máu.
3. Bệnh tim mạch: Các bệnh lý như rung nhĩ, nhồi máu cơ tim có thể tạo điều kiện hình thành cục máu đông.
4. Tiểu đường: Bệnh này làm tổn thương mạch máu nhỏ và tăng nguy cơ tắc nghẽn mạch máu.
5. Thói quen sống không lành mạnh: Hút thuốc lá, uống rượu bia, ít vận động và ăn uống không khoa học là những yếu tố góp phần gây đột quỵ.
6. Yếu tố di truyền: Nếu gia đình có người từng bị đột quỵ, nguy cơ mắc bệnh ở các thành viên khác cũng cao hơn.

Đáng chú ý, căng thẳng và thiếu ngủ cũng được coi là “thủ phạm thầm lặng,” làm tăng huyết áp và gây rối loạn mạch máu.

4. Dấu hiệu nhận biết đột quỵ

Phát hiện sớm dấu hiệu đột quỵ là yếu tố sống còn để cứu sống người bệnh và giảm thiểu di chứng.

Một trong những phương pháp đơn giản và hiệu quả để nhận diện đột quỵ là quy tắc FAST:

• Face (Mặt): Quan sát xem khuôn mặt có bị méo mó hoặc xệ một bên khi cười không.
• Arms (Tay): Yêu cầu bệnh nhân nâng hai tay lên. Nếu một tay không thể nâng lên, đó là dấu hiệu bất thường.
• Speech (Giọng nói): Kiểm tra xem bệnh nhân có nói lắp bắp, khó nói hoặc không thể nói rõ ràng không.
• Time (Thời gian): Nếu xuất hiện bất kỳ dấu hiệu nào trên, hãy gọi cấp cứu ngay lập tức.

Ngoài ra, các triệu chứng khác có thể bao gồm:

• Mất thị lực đột ngột ở một hoặc cả hai mắt.
• Chóng mặt, mất thăng bằng, không thể đi lại.
• Đau đầu dữ dội không rõ nguyên nhân.

5. Ai có nguy cơ cao bị đột quỵ?

Đột quỵ không phân biệt tuổi tác hay giới tính. Tuy nhiên, một số nhóm người có nguy cơ cao hơn:

1. Người cao tuổi: Tuổi càng cao, nguy cơ đột quỵ càng lớn do sự suy yếu của mạch máu và cơ quan nội tạng.
2. Người có bệnh nền: Những người mắc bệnh tăng huyết áp, tiểu đường, béo phì hoặc bệnh tim mạch.
3. Người có lối sống không lành mạnh: Hút thuốc, uống rượu, ăn uống thiếu khoa học, ít vận động.
4. Phụ nữ mang thai: Sự thay đổi hormone và áp lực tăng lên mạch máu làm tăng nguy cơ đột quỵ.
5. Người bị stress mãn tính: Căng thẳng kéo dài gây rối loạn hệ thần kinh và tăng huyết áp.

6. Cách phòng tránh đột quỵ hiệu quả

Phòng tránh đột quỵ không khó, nhưng đòi hỏi sự kiên trì và thay đổi lối sống lành mạnh.

1. Xây dựng lối sống lành mạnh:

• Duy trì chế độ ăn uống cân bằng: Ăn nhiều rau xanh, hoa quả tươi, hạn chế đường, muối và chất béo xấu. Tránh các loại thực phẩm chế biến sẵn và đồ ăn nhanh.
• Tập thể dục thường xuyên: Đi bộ, chạy bộ, yoga hoặc bơi lội đều là những hoạt động tốt cho sức khỏe mạch máu và tim mạch.
• Không hút thuốc lá: Thuốc lá làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông và xơ vữa động mạch.
• Hạn chế rượu bia: Uống quá nhiều rượu làm tổn thương gan và mạch máu, dẫn đến nguy cơ đột quỵ cao hơn.

2. Kiểm tra sức khỏe định kỳ:

• Đo huyết áp, kiểm tra cholesterol và đường huyết thường xuyên để phát hiện sớm nguy cơ tiềm ẩn.
• Nếu có bệnh lý nền, tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ.

3. Quản lý căng thẳng:

• Thực hành thiền, yoga hoặc các hoạt động giải trí giúp thư giãn tâm trí.
• Duy trì giấc ngủ đủ và sâu để cơ thể được phục hồi hoàn toàn.

4. Sử dụng thuốc theo chỉ định:

• Nếu bạn thuộc nhóm nguy cơ cao, bác sĩ có thể kê đơn thuốc chống đông máu hoặc hạ huyết áp. Hãy sử dụng thuốc đúng liều lượng và không tự ý ngừng thuốc.

7. Cách xử lý khi gặp người bị đột quỵ

Đột quỵ là tình trạng cấp cứu y khoa. Khi gặp ai đó có dấu hiệu đột quỵ, hãy làm theo các bước sau để hỗ trợ kịp thời:

1. Gọi cấp cứu ngay lập tức: Thời gian là yếu tố quan trọng nhất. Mỗi phút trôi qua, hàng triệu tế bào não có thể chết.
2. Giữ bình tĩnh: Tránh hoảng loạn và giữ cho bệnh nhân cảm thấy yên tâm.
3. Đặt bệnh nhân nằm nghiêng: Tư thế này giúp tránh nguy cơ nghẹt thở nếu bệnh nhân nôn ói.
4. Không tự ý cho ăn uống hoặc uống thuốc: Điều này có thể gây thêm nguy hiểm, đặc biệt nếu bệnh nhân không còn ý thức.

8. Kết luận

Đột quỵ là một căn bệnh nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể phòng tránh được nếu chúng ta thay đổi thói quen sống và nhận thức đúng đắn về sức khỏe. Hãy luôn lắng nghe cơ thể mình, duy trì lối sống lành mạnh và kiểm tra sức khỏe định kỳ. Nhớ rằng, phòng bệnh luôn tốt hơn chữa bệnh.

Hy vọng rằng với bài viết này, bạn đã hiểu rõ hơn về đột quỵ, từ đó có những hành động thiết thực để bảo vệ bản thân và gia đình khỏi căn bệnh nguy hiểm này.